Quá trình Việt hóa món “phở”
Có một bạn văn đã hỏi tại sao lại có thuật ngữ “bát ô-tô” hay “bát tô”, mà ban đầu chỉ xuất hiện ở các thành phố lớn. Điều này đã khiến tôi phải tìm hiểu thêm.
Rất có thể là người ta đã chuyển từ món súp gốc Pháp “pot-au-feu” (đọc là “pô-tô-phơ”) thành “ô-tô phở” (thay chữ “p” bằng “ô” mất đi vì tiếng Việt không tồn tại chữ “p”), sau đó đơn giản hơn nữa trở thành “tô phở” (loại bỏ chữ “po” vì khó phát âm). Sau đó, từ chữ “ô-tô” hoặc “tô” đã được hiểu đơn giản là “cái bát lớn để ăn món súp này”, tức là “bát ô-tô” hoặc “bát tô”, hoặc chỉ còn là “tô” để ăn món súp này được gọi gọn là “phở”. Tất nhiên, từ món súp “pot-au-feu” cho đến món “phở” đã trải qua một quá trình sáng tạo thú vị và phô diễn tài năng của các đầu bếp Pháp và Việt vào đầu thế kỉ XX tại trung tâm thành phố Hà Nội.
Đặc điểm của món “phở”
Món súp “pot-au-feu” là một món súp thịt bò nóng, nhưng ở Việt Nam, không có súp thịt bò, không kể đến việc bò là một nguồn thịt quý hiếm để ăn, “đẻ bò” trở thành một biểu tượng nổi tiếng, đã có người viết về vấn đề này. Đóng góp sáng tạo của bếp Việt vào món này là việc sử dụng các gia vị Việt, các loại rau thơm như húng Láng, nước mắm chanh ớt đặc biệt, và đặc biệt hơn nữa là bánh gạo trần chín sẵn và chỉ được cho vào phút cuối cùng! Hà Nội có thời tiết lạnh vào mùa đông, điều này làm món súp này trở thành một thành công. Sau đó, bếp Việt đã mở rộng “phở” thành một món ăn phổ biến, thêm thịt gà (đặc biệt là thịt gà trống thiến, phổ biến ở các quán phở ngon trước đây), và sau đó cả thịt trâu, thịt lợn… đã tham gia để đạt đủ “đại diện cho mặt trận”. Phở nước còn được biến thành phở xào, nhưng chưa thấy có phở nướng. Và hiện nay, phở không chỉ tồn tại ở trung tâm Hà Nội như trước đây, mà đến mọi con đường trên khắp đất nước, chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy những quán “Cơm Phở”. Phở cũng đã đủ sức để lan tỏa ra khắp thế giới, trở thành từ ngữ được biết đến rộng rãi nhất về tiếng Việt.
Bát ô-tô – Điểm nhấn độc đáo
Có một điều rất đáng ngạc nhiên và đáng quý, đó là bát ăn phở (nước) phải được làm bằng bát to, có đáy rộng, dù rằng nhiều nhà hàng thời nay tiết kiệm và chỉ cung cấp cho bạn những chiếc bát nhỏ bé để ăn phở. Một người được thưởng thức phở trong chiếc bát thật to, đây là điều chưa từng thấy trong văn hóa ẩm thực truyền thống của Việt Nam.
Hôm nay, khi bạn yêu cầu “cho tôi một ‘tô phở'”, cụm từ đó dần dần đã được đại chúng chuyển sang “cho tôi một ‘bát (ô-)tô phở'”.
Phở – Thưởng thức bằng “bát ô-tô”
Ăn phở trong chiếc bát nhỏ, thì không còn gì mang tính chất phở nữa.
Phải ăn phở bằng “bát ô-tô”.
Tuy nhiên, nếu từ đầu chúng ta đã chấp nhận viết liền, ghi chúng lại thành “pôtôphở”, “ôtôphở”, “tôphở”, thì cả “phở” và “bát ô-tô” đều biến mất!
