Hồn dân tộc qua tranh Tết xưa
Tranh Tết Việt và việc tái hiện “màu xưa”
Trong việc trang trí và bảo vệ phong thủy, bức bình phong có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Nó được sử dụng để ngăn chặn những điều xui xẻo và cũng là cách thể hiện sự tôn trọng đối với các vị thần được thờ cúng trong đình, chùa… Ban đầu, bình phong được làm đơn giản bằng các vật liệu như tre nứa, gỗ, đá hoặc thậm chí cây bụi.
Tuy nhiên, về sau, việc làm bình phong ngày càng được tập trung sử dụng các vật liệu bền vững như gạch, đá; hình thức cũng ngày càng trở nên phức tạp, đa dạng và thường được trang trí cả hai mặt bằng kỹ thuật đắp khảm sành sứ hoặc tô vẽ những chủ đề đa dạng như cá hóa rồng, hình hổ, long tàng vân, phượng hoàng xòe cánh và long mã tải đồ…
Chợ tranh Tết đương đại lần đầu tiên tại Hà Nội
Tranh Tết, một phong cách nghệ thuật truyền thống của người Việt, đã trở nên phổ biến hơn trong cộng đồng. Đặc biệt, Hà Nội đã tổ chức Chợ tranh Tết đương đại lần đầu tiên, tạo cơ hội cho những nghệ sĩ trẻ thể hiện tài năng và sáng tạo của mình trong nghệ thuật tranh Tết.
Bình phong và các loại
Có hai loại bình phong: triều và án, trong án còn có ngoại án và nội án. Ta thường thấy các loại bình phong một tấm cố định kiểu cuốn thư tại đình chùa, nơi chúng được làm chắc chắn và có chân cố định. Khi di chuyển, bình phong phải di chuyển cả tấm.
Bình phong truyền thống và đương đại
Khu vực phía Bắc và cố đô Huế là những nơi còn giữ lại nhiều kiểu bình phong nhất. Các bình phong ở đây thường gồm ba phần: phần đế, phần thân và phần đỉnh.
Phần đế thường được xây cao bằng bể cạn hoặc được xây thành khối chữ nhật đơn giản hoặc thêm hình vân mây sóng nước. Cùng với phần đế, những hòn non bộ cầu kỳ cũng là một phần trang trí thú vị của bình phong.
Phần thân của bình phong thường được xây dựng đối xứng, trên đó thường ghi câu đối với các biểu tượng theo mô típ tứ quý, bát quả… ở giữa ghi chữ Thọ, chữ Phước hoặc hình tứ linh (long, lân, quy, phụng). Có thể có hoặc không phần đỉnh, nhưng nếu có thì thường có họa tiết “song Long chầu nhật”.
Bình phong không chỉ có ý nghĩa phong thủy mà còn có chức năng trang trí mỹ thuật trong kiến trúc nhà cổ truyền thống.
Bình phong và ý nghĩa phong thủy
Các bình phong không dùng để cầu lộc hay tiền tài mà chỉ cầu sự may mắn, trường tồn. Chính vì vậy, trong các bức bình phong, chúng ta không thể tìm thấy chữ Lộc. Điều đặc biệt là các bình phong thường được trang trí công phu bằng cách ghép sành sứ. Những mảnh gốm sứ, chai được cắt tỉa theo hình dáng và màu sắc khác nhau sau đó được gắn lại bằng những chất kết dính như vôi hàu, mật mía, tạo nên những hình tượng đẹp mắt và cầu kỳ. Bình phong cũng được sử dụng như một phần trang trí mỹ thuật trong kiến trúc nhà cổ truyền thống.
Ý nghĩa của bình phong tùy theo vùng đất
Trong các đình chùa, miếu mạo, hình tượng Long mã thường được sử dụng để trang trí, mang ý nghĩa phong thủy trừ tà và khử trược. Long mã cũng được coi là linh vật báo hiệu điềm tốt lành, biểu tượng của sự thông thái, trường thọ, sự nguy nga đường bệ và hạnh phúc vô song.
Bình phong có gắn chữ Thọ và được lồng vào hình tròn ở trung tâm cũng được sử dụng ở nhà của người dân. Đây là một điểm nhấn trang trí và đồng thời là một cái gương, thông qua đó người khách có thể thông báo với chủ nhà về sự hiện diện của mình. Người chủ nhà cũng có thể đứng trước cửa, người khách nhìn qua ô tròn đó và biết mình có thể tiếp tục vào nhà, tránh sự cập rập cho việc tiếp đón. Điều này là một sự tinh tế trong văn hóa ứng xử.
Ở khu vực phía Bắc, thần Hổ được tích hợp vào đình Nam bộ. Điều này tạo ra sự kết hợp giữa việc sợ hổ và sẵn sàng chinh phục nó. Trên bình phong ở đây, chúng ta thấy hình hổ được vẽ hoặc tạo hình để bảo vệ đình miếu. Một cảnh rồng cọp vờn nhau cũng có ý nghĩa tượng trưng cho âm dương hòa hợp, mưa thuận gió hòa… Cũng có đình đắp hình cá vượt vũ môn hay hình long mã chở cuốn thư nhằm đề cao sự học.
Một đặc điểm khác của bình phong ở Nam bộ là phần mặt sau thường có bệ thờ Thần Nông, vừa để trừ tà vừa để thờ cúng Thần Nông và Thần Hổ. Ông Hổ là một trong những thần linh dân dã được tích hợp vào đình Nam bộ.
Nhiều ý kiến cho rằng bức vẽ của ông Hổ trong bình phong ở Nam bộ có dáng dấp mạnh mẽ và uyển chuyển với những đường cong tạo nên vẻ dũng mãnh. Mặc dù chỉ là những bức vẽ đơn giản, nhưng chúng chưa thể hiện hết vẻ dũng mãnh của chúa sơn lâm như trong thực tế.
