Khám cầu bàng quang là gì?

1. Khám tổng quát về hệ tiết niệu

Hệ tiết niệu là hệ thống trong cơ thể chịu trách nhiệm lọc và loại bỏ chất thải. Kiểm tra định kỳ hệ tiết niệu là một phương pháp quan trọng để phát hiện sớm bệnh và tiến hành điều trị phù hợp.

1.1 Khám toàn bộ hệ tiết niệu

Trong cơ thể con người, có hai quả thận nằm ở hai bên cột sống, bên trong hố thắt lưng. Thậm chí, cơ thể cũng có thể có một hoặc ba quả thận không nằm trong hố thắt lưng mà ở một vị trí khác trong ổ bụng. Từ thận, dọc theo hai bên cột sống, có hai ống niệu quản. Cả hai ống niệu quản đổ ra bàng quang. Nước tiểu chảy từ bàng quang qua ống niệu quản. Ở nam giới, nước tiểu cũng đi qua tuyến tiền liệt do tuyến tiền liệt bao quanh bàng quang. Trong quá trình khám hệ tiết niệu, các cơ quan sẽ được xem xét theo thứ tự giải phẫu từ trên xuống dưới, bao gồm thận, niệu quản, bàng quang, ống niệu quản, và tuyến tiền liệt (ở nam giới).

1.2 Khám thận

Xem:

Kiểm tra xem vùng hố thắt lưng có sưng không, có khối u ở bụng không.

Chạm:

Phương pháp này rất quan trọng để khám thận. Có hai vị trí để chạm:

• Bệnh nhân nằm ngửa, hai chân duỗi thẳng. Bác sĩ sẽ kiểm tra lần lượt từng quả thận. Bệnh nhân nằm yên, thở đều và thả lỏng vùng bụng. Bác sĩ sẽ có thể cảm nhận khi bệnh nhân thở ra, lúc này các cơ sẽ mềm ra, và việc phát hiện sẽ dễ dàng hơn. Bác sĩ sẽ sử dụng một hoặc nhiều ngón tay để ấn sâu và tìm kiếm khối u nhỏ nằm sâu bên trong. Nếu khối u nằm gần bề mặt, bác sĩ sẽ áp lực nhẹ từ trên xuống. Một tay sẽ đặt xuống vùng hố thắt lưng, tay còn lại đặt trên bụng theo hướng ngược lại, hai tay sẽ áp sát vào nhau. Trong quá trình chạm, bác sĩ sẽ kiểm tra phản ứng và đau nhức của vùng bụng.

• Tìm vùng thắt lưng: một tay đặt sau vùng hố thắt lưng, tay còn lại chạm và áp nhẹ vào khối u. Nếu thận to, bạn sẽ cảm nhận được sự chắc chắn. Tìm hiểu các chuyển động của thận: một tay đặt sau vùng hố thắt lưng. Một tay được đặt lên bụng trong khung xương sườn. Giữ nguyên tư thế của tay trên, tay dưới nhấn mạnh và nâng lên. Tiếp tục thực hiện ngược lại, tay dưới duỗi thẳng, tay trên đẩy bằng ngón tay. Các thao tác này nên được thực hiện khi bệnh nhân bắt đầu thở ra và thực hiện nhanh chóng và mạnh mẽ. Nếu thận to, bàn tay trên sẽ cảm thấy như đang chạm vào một tảng đá.

Kiểm tra khi bệnh nhân nằm nghiêng:

Bệnh nhân nằm ngửa, duỗi thẳng một chân. Để khám thận bên trái, bệnh nhân nghiêng về phía trái. Bác sĩ ngồi phía sau lưng, tay trái đặt vào vùng hố thắt lưng, tay phải đặt lên bụng. Ngón tay trỏ đặt cách xương sườn thứ 10 một khoảng bằng hai đốt ngón tay và chạm vào thận khi bệnh nhân hít thở sâu. Nếu bệnh nhân nhấc gối, nằm nghiêng một chút, việc khám sẽ dễ dàng hơn, đặc biệt đối với các trường hợp có khối u lớn hoặc thận bị lệch.

2. Khám bàng quang

Thông thường, không có cầu bàng quang nên không thể nhìn thấy bàng quang. Tuy nhiên, ở những người có vấn đề gây tắc nghẽn nước tiểu trong bàng quang, khi khám sẽ thấy có cầu bàng quang xuất hiện. Dưới đây là phương pháp khám bàng quang:

• Xem:
  Nếu bệnh nhân có cầu bàng quang, vùng hạ vị sẽ có một khối u hình tròn to bằng quả cam, có thể to lên đến rốn.

• Chạm:
  Chạm vào khối u, ta cảm thấy nó hình tròn, mịn và bất động.

• Thông tiểu:
  Do lượng nước tiểu nhiều, khối u sẽ bị nén. Việc thông tiểu là một phương pháp chẩn đoán phân biệt so với các khối u khác. Nếu có sỏi trong bàng quang, khi đi tiểu qua ống kim loại sẽ nghe thấy tiếng lạch cạch. Soi trực tràng bằng ngón tay thông qua âm đạo: Khi khám, ta sẽ thấy khối u hình tròn, mịn và căng. Điều này khác với u tiểu khung. Ta cũng có thể chạm thấy sỏi lớn trong bàng quang hoặc sỏi nhỏ trong “niệu đạo có thành”. Ngoài ra, việc khám trực tràng bằng ngón tay cũng cho thấy các lỗ rò trực tràng – âm đạo.

3. Khám niệu đạo

Đối với người nam giới, việc kiểm tra niệu đạo bằng cách kéo lập quy đầu ra ngoài. Ở người bình thường, sẽ không có dịch tiết. Ở phụ nữ, lỗ niệu đạo nằm bên trên, còn âm hộ nằm bên dưới. Khám các phần này có thể phát hiện các tổn thương như viêm lỗ niệu đạo, viêm loét khu vực sinh dục, chảy mủ…

4. Khám tuyến tiền liệt

Việc kiểm tra trực tràng sẽ kiểm tra tuyến tiền liệt. Bệnh nhân nằm ngửa, các ngón tay hướng lên trên. Nếu bệnh nhân nằm sấp, chổng mông, lật mặt trước của ngón tay hướng xuống khoảng 6 giờ, ta có thể chạm được khối u nhỏ trên mặt trên trực tràng.

Tuyến tiền liệt là một phần quan trọng của hệ tiết niệu. Bình thường, khi chạm ta sẽ không thấy hoặc chỉ cảm thấy sự lồi lên nhẹ, có nhiều thùy và một rãnh ở giữa. Tuyến tiền liệt bao quanh cổ bàng quang và chèn ép niệu đạo. Nếu tuyến tiền liệt bị phì đại:

• U ác tính tuyến tiền liệt: Tuyến tiền liệt phình to và cứng khi chạm. Thậm chí, ta có thể cảm thấy các khối u ung thư cứng và lồi. Có thể phì đại một hoặc cả hai thùy.

• Viêm tuyến tiền liệt: Tuyến tiền liệt phù đại, mềm và đau khi chạm. Khám trực tràng có thể thấy mủ chảy ra. Lấy mẫu mủ để nuôi cấy và xét nghiệm vi khuẩn. Viêm tuyến tiền liệt có thể lan vào bàng quang.

5. Khám toàn bộ cơ thể

Khám sức khỏe của hệ tiết niệu cũng bao gồm khám toàn bộ cơ thể, bao gồm:

• Xác định phù nề
• Khám tim mạch
• Kiểm soát huyết áp
• Xét nghiệm máu
• Soi đáy mắt…

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện có chương trình khám và phát hiện sớm các vấn đề tiết niệu, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến tuyến tiền liệt (tăng sản lành tính, ung thư tuyến tiền liệt), sỏi tiết niệu… Điều này giúp khách hàng có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.