Sa trực tràng không phải là một căn bệnh phổ biến nhưng có thể gây ra rất nhiều phiền toái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Có những biến chứng nguy hiểm như hoại tử có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Sa trực tràng là gì?
Sa trực tràng là một tình trạng hiếm gặp. Theo Hiệp hội phẫu thuật trực tràng và đại tràng Hoa Kỳ, chỉ có khoảng 3 người trong 100.000 người mắc bệnh này. Sa trực tràng thường xảy ra ở người lớn, đặc biệt là phụ nữ từ 50 tuổi trở lên, với nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới tới 6 lần.
Hầu hết phụ nữ bị sa trực tràng ở độ tuổi 60, trong khi đối với nam giới là ở độ tuổi 40. Trường hợp phụ nữ lớn tuổi, sa trực tràng thường xảy ra đồng thời với sa tử cung hoặc sa bàng quang. Điều này là do sự suy yếu của các cơ sàn chậu.
Mặc dù sa trực tràng không phải là một căn bệnh nguy hiểm, nhưng nó có thể gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến các biến chứng như loét trực tràng, co thắt trực tràng, hoại tử mô trực tràng hoặc bóp nghẹt mô trực tràng, gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Vì vậy, để phòng ngừa và điều trị sa trực tràng một cách hiệu quả, người dân không nên coi thường căn bệnh này.
Nguyên nhân, yếu tố/nguy cơ và các điều kiện liên quan
Nguyên nhân chính dẫn đến sa trực tràng chưa được tìm ra, nhưng các yếu tố sau có thể góp phần gây bệnh:
- Mang thai
- Tiền sử táo bón hoặc tiêu chảy mãn tính
- Tuổi già và sự suy yếu của cơ và dây chằng ở vùng trực tràng
- Chấn thương ở vùng hậu môn hoặc hông
- Tổn thương dây thần kinh ảnh hưởng đến cơ chống đẩy của hậu môn. Ví dụ như mang thai, biến chứng khi sinh con qua đường âm đạo, tê liệt cơ vòng hậu môn hoặc chấn thương cột sống hoặc lưng; bị các vấn đề về thần kinh như bệnh tủy sống hoặc cắt đoạn tủy sống, thoát vị đĩa đệm, đa xơ cứng…
Các triệu chứng của bệnh sa trực tràng
Ban đầu, người bệnh có thể nhận thấy một khối u hoặc mô sưng tấy trong quá trình đi tiêu, và có thể dùng tay đẩy vào bên trong để đưa nó trở lại. Tuy nhiên, theo thời gian, khối u/mô có thể bị sa ra bên ngoài hậu môn mãi mãi và không thể đẩy vào bên trong được.
Khi bệnh sa trực tràng kéo dài, người bệnh thường trải qua những cơn sa thường xuyên khi ho, hắt hơi hoặc đứng lên. Đôi khi, người bệnh có thể cảm giác như đang ngồi trên một quả bóng hoặc như đang đi tiêu mà chưa hết phân.
Ngoài ra, sa trực tràng còn có thể gây ra những triệu chứng khác như khó kiểm soát nhu động ruột, xuất hiện máu tươi từ trực tràng, cảm giác khó chịu và có thể bị táo bón.
Các biến chứng của bệnh sa trực tràng
Nếu không điều trị kịp thời, bệnh sa trực tràng có thể gây ra các biến chứng từ nhẹ cho đến nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Có ba biến chứng phổ biến nhất gồm:
- Sa căng cơ: Một phần của trực tràng bị kẹt và bị cắt nguồn cung cấp máu, dẫn đến hoại tử của mô. Biến chứng này có thể phát triển thành hoại thư, làm trực tràng chuyển sang màu đen và rụng. Đây là một biến chứng nghiêm trọng và cần phải phẫu thuật ngay lập tức để tránh nguy hiểm tính mạng.
- Hội chứng loét trực tràng đơn độc: Khi sa niêm mạc xảy ra, có thể phát triển các vết loét trên phần trực tràng bị thò ra ngoài. Biến chứng này cũng yêu cầu phẫu thuật.
- Sa tái phát: Có nhiều trường hợp bị sa trực tràng tái phát sau phẫu thuật.
Các phương pháp chẩn đoán sa trực tràng
Để chẩn đoán sa trực tràng, bác sĩ sẽ xem xét bệnh sử và triệu chứng của người bệnh, sau đó thực hiện khám sức khỏe. Bằng cách đưa ngón tay đã được đeo găng tay và thoa chất bôi trơn vào trực tràng, bác sĩ có thể kiểm tra. Thậm chí, bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh ngồi vào bồn cầu để đi tiêu. Điều này giúp bác sĩ có thể nhìn thấy một khối sa.
Để chẩn đoán chính xác hơn, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm khác nhau:
- Chụp X-quang: Hình ảnh X-quang sẽ cho thấy trực tràng và ống hậu môn trong quá trình đi tiêu.
- Nội soi đại tràng: Sử dụng một ống dài có camera ở đầu để tìm kiếm bất kỳ vấn đề nào có thể gây sa.
- Siêu âm nội mạc: Sử dụng đầu dò để kiểm tra các cơ và mô.
- Nội soi trực tràng sigma: Đưa ống dài có camera vào ruột để tìm kiếm viêm, sẹo hoặc khối u.
- MRI: Chụp hình ảnh các cơ quan trong vùng chậu.
- Đo áp lực hậu môn: Đưa ống mỏng vào trực tràng để kiểm tra sức mạnh của cơ.
- Đo điện cơ hậu môn (EMG): Kiểm tra tổn thương dây thần kinh có ảnh hưởng đến cơ vòng hậu môn hay không.
- Kiểm tra độ trễ của động cơ đầu cuối dây thần kinh lưng: Kiểm tra dây thần kinh lưng có liên quan đến kiểm soát nhu động ruột hay không.
Các phương pháp điều trị bệnh sa trực tràng
Bệnh sa trực tràng có thể được điều trị bằng một số phương pháp sau:
1. Điều trị bằng thuốc
Trong trường hợp sa trực tràng nhẹ, người bệnh có thể được điều trị bằng thuốc làm mềm phân và bổ sung chất xơ theo chỉ định của bác sĩ. Các loại thuốc này làm mềm phân để giúp người bệnh tiêu hóa dễ dàng hơn. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc chỉ là giải pháp tạm thời và không thể chữa khỏi sa trực tràng. Do đó, bác sĩ khuyên người bệnh nên phẫu thuật sa trực tràng càng sớm càng tốt.
2. Điều trị Vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu có vai trò hỗ trợ trước và sau khi phẫu thuật sa trực tràng và là một thành phần quan trọng tại Đơn vị Hậu môn trực tràng tại Bệnh viện Tâm Anh. Vật lý trị liệu nhằm tăng cường sức mạnh của cơ hậu môn, cơ sàn chậu và phục hồi chức năng đại tiện. Bệnh nhân sẽ được kích điện trong lòng hậu môn kết hợp với tập phản hồi sinh học, Kegel.
3. Điều trị bằng phẫu thuật
Phương pháp điều trị sa trực tràng phổ biến nhất là phẫu thuật để đưa trực tràng trở lại vị trí ban đầu. Phương pháp phẫu thuật được ứng dụng phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe tổng thể, tuổi tác và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Hiện nay, có hai loại phẫu thuật chủ yếu được áp dụng cho người bệnh sa trực tràng:
- Phẫu thuật bụng: Bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật thông qua cách mổ truyền thống hoặc phẫu thuật nội soi treo trực tràng vào xương thiêng.
- Phẫu thuật tầng sinh môn: Phẫu thuật Altemeier: cắt đoạn trực tràng qua ngõ hậu môn – nối trực tràng và ống hậu môn. Phẫu thuật tầng sinh môn nhằm ảnh hưởng đến lớp niêm mạc bên trong của trực tràng hoặc phần trực tràng bị sa ra ngoài hậu môn để đưa chúng trở lại trạng thái ban đầu.
- Phẫu thuật Thiersch: Khâu và đặt quanh vòng ống hậu môn bằng sợi silicon để làm chắc cơ vòng – thường áp dụng trong sa trực tràng do nhão cơ vòng.
- Chích tế bào gốc (Stem cell) vào cơ vòng nhão là hướng đi trong tương lai để phục hồi cơ vòng nhão – nguyên nhân gây sa trực tràng. Tế bào gốc được lấy từ tủy xương hoặc cuống rốn và được tiêm vào cơ vòng để chúng biến đổi thành tế bào cơ, tái tạo cơ thắt hậu môn.
Các biện pháp phòng ngừa bệnh sa trực tràng
Theo bác sĩ Hậu, chế độ ăn uống và sinh hoạt không đúng cách là nguyên nhân chính gây ra sa trực tràng. Vì vậy, để ngăn ngừa sa trực tràng, bạn nên:
- Không rặn khi đi đại tiện
- Tránh táo bón
- Tăng cường chất xơ trong chế độ ăn uống như ăn nhiều rau xanh và trái cây
- Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày
- Tập thể dục thường xuyên
- Tránh thừa cân
- Tránh vận động nặng vì áp lực có thể gây sa trực tràng
- Đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh sớm.
Các câu hỏi thường gặp về bệnh sa trực tràng
1. Sa trực tràng khác bệnh trĩ như thế nào?
Bệnh sa trực tràng và bệnh trĩ có thể dễ bị nhầm lẫn vì cả hai đều ảnh hưởng đến đoạn cuối của ruột và có các triệu chứng tương tự nhau.
Sa trực tràng ảnh hưởng đến thành trực tràng, trong khi bệnh trĩ ảnh hưởng đến các mạch máu trong ống hậu môn. Hai bệnh này yêu cầu điều trị khác nhau, vì vậy quan trọng nhất là người bệnh cần được chẩn đoán đúng.
2. Bệnh sa trực tràng có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Nếu được điều trị kịp thời và đúng cách, hầu hết người bệnh sẽ khỏi hoàn toàn bệnh sa trực tràng. Tuy nhiên, có một số trường hợp có thể tái phát sau phẫu thuật.
3. Phẫu thuật sa trực tràng sau bao lâu thì phục hồi hoàn toàn?
Thông thường, người bệnh sẽ phục hồi hoàn toàn sau khoảng 3 tháng nếu nhận được chăm sóc tốt và tuân thủ các hướng dẫn.
Dù sa trực tràng không phải là một vấn đề y tế khẩn cấp, nhưng nó có thể gây ra sự khó chịu, xấu hổ và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Vì vậy, khi có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng của sa trực tràng, bạn nên đi khám sớm. Việc trì hoãn điều trị có thể gây ra những vấn đề lâu dài, chẳng hạn như rối loạn tiểu không kiểm soát và tổn thương thần kinh. Bác sĩ Nguyễn Văn Hậu khuyên rằng, nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của sa trực tràng, hãy đi khám ngay. Bệnh viện Tâm Anh là đơn vị uy tín trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh trực tràng, bao gồm cả sa trực tràng, với đội ngũ chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm.
