Tật khúc xạ là gì?
Tật khúc xạ là thuật ngữ dùng để chỉ các rối loạn về mắt. Có 4 loại tật khúc xạ thường gặp:
- Cận thị: ảnh hội tụ trước võng mạc
- Viễn thị: ảnh hội tụ ở phía sau võng mạc
- Loạn thị: hình ảnh của vật không phải là một điểm mà là một đoạn thẳng có thể ở trước, ở sau hoặc nửa trước – nửa sau võng mạc
- Lão thị: một tật ở mắt do quá trình lão hóa của cơ thể, thường gặp ở người trên 40 tuổi
Tật khúc xạ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở đối tượng học sinh, sinh viên, dân văn phòng và người tiếp xúc nhiều với các thiết bị điện tử. Thông tin từ Bộ Y tế năm 2020 cho thấy rằng tình trạng mắc các tật khúc xạ đang ngày càng phổ biến trong thanh thiếu niên. Nếu tính riêng nhóm trẻ từ 6 – 15 tuổi trên cả nước, tỷ lệ mắc các tật khúc xạ ở độ tuổi này khoảng 20%, tương đương gần 3 triệu em.
Các loại tật khúc xạ
- Cận thị: ảnh hội tụ trước võng mạc, chỉ nhìn rõ vật ở gần
- Viễn thị: ảnh hội tụ ở phía sau võng mạc, không nhìn rõ vật ở gần và vật ở xa
- Loạn thị: hình ảnh ghi lại hội tụ tại nhiều điểm trên võng mạc, khiến hình ảnh nhòe mờ, không rõ ràng
- Lão thị: chỉ nhìn rõ vật ở xa, khó nhìn rõ vật ở gần
Nguyên nhân tật khúc xạ ở mắt
Có 2 nguyên nhân chính gây ra tật khúc xạ ở mắt: di truyền và môi trường. Yếu tố di truyền chiếm tỷ lệ không nhiều, nhưng nếu cả cha mẹ đều bị tật khúc xạ thì khả năng con cái cũng sẽ mắc phải.
Môi trường là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến việc mắc tật khúc xạ. Hiện những trường hợp mắc tật khúc xạ đều có thói quen sinh hoạt không hợp lý, như ngồi sai tư thế, đọc sách báo trong điều kiện thiếu ánh sáng và lạm dụng các thiết bị điện tử.
Ngoài ra, một số nguyên nhân khác có thể kể đến như: thủy tinh thể bị lão hóa, tổn thương do chấn thương mắt, tiếp xúc trực tiếp với các nguồn ánh sáng mạnh, vệ sinh mắt sai cách và tuổi tác.
Các triệu chứng tật khúc xạ ở mắt
Các triệu chứng chính của tật khúc xạ là không nhìn rõ các vật ở xa, ở gần hoặc cả hai. Tầm nhìn của người mắc tật khúc xạ thường mơ hồ. Người mắc tật khúc xạ cũng có thể có biểu hiện nheo mắt kéo dài hoặc cảm giác mỏi mắt sau khi nhìn lâu vào một vật. Triệu chứng nhức đầu cũng cần lưu ý, có thể do trương lực cơ mi bù trừ quá mức hoặc nheo mắt và cau mày kéo dài.
Với trẻ em, nhíu mắt, nheo mắt khi đọc, chớp mắt hoặc dụi mắt nhiều là những biểu hiện của tật khúc xạ. Các con có thể không nhận biết tầm nhìn của mình đang bị ảnh hưởng, vì vậy phụ huynh cần lưu ý đến những cử chỉ và hành động thường ngày của trẻ để sớm phát hiện và phòng tránh cho con.
Tiêu chuẩn chẩn đoán tật khúc xạ ở mắt
1. Kiểm tra mắt
Quy trình đo khám khúc xạ mắt sẽ được thực hiện thông qua bảng thị lực và máy khúc xạ tự động. Bác sĩ sẽ để người bệnh nhìn bảng thị lực ở một khoảng cách thích hợp và hỏi các ký tự, chữ số trên bảng để kiểm tra khả năng nhìn.
Nếu thị lực dưới 20/80, người bệnh sẽ được thử kính lỗ. Với từng loại kính lỗ, người bệnh sẽ nói lại với bác sĩ về việc nhìn rõ hay mờ, có cảm thấy đau mắt, chóng mặt hay không. Bác sĩ sẽ căn cứ vào đó để tư vấn loại kính có độ khúc xạ phù hợp.
2. Kiểm tra khúc xạ
Bác sĩ sẽ kiểm tra mắt bằng máy đo khúc xạ mắt tự động để xác định xem mắt có bị tật khúc xạ hay không. Kết thúc quá trình này, người bệnh sẽ nhận được một phiếu kết quả kiểm tra thị lực, bác sĩ sẽ căn cứ vào những chỉ số trên đó để giải thích, phân tích về tình trạng mắt.
3. Các bài kiểm tra khác
Bên cạnh hai phương pháp trên, các bác sĩ có thể đánh giá khúc xạ mắt thông qua soi bóng đồng tử ở bệnh nhân không có khả năng phản hồi. Các bác sĩ sẽ dùng kính hiển vi chiếu ánh sáng vào mắt bệnh nhân và từ đó xác định độ chính xác của tật khúc xạ của mắt.
Điều trị tật khúc xạ
Có 3 cách điều trị tật khúc xạ: đeo kính mắt, đeo kính áp tròng hoặc phẫu thuật.
- Đeo kính mắt: là phương pháp được dùng phổ biến vì tiện lợi, dễ thay đổi, nhiều loại kính. Người cận thị thường hay đeo kính, còn viễn thị thì cần tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế.
- Mang kính áp tròng: phù hợp với lứa tuổi thanh thiếu niên và người lớn. Ưu điểm của phương pháp này là nhỏ gọn, khó nhận biết từ bên ngoài, nhưng cũng có những trở ngại như tháo lắp, ngâm rửa hàng ngày và nguy cơ trầy xước giác mạc.
- Phẫu thuật: sử dụng phẫu thuật Lasik để khắc phục các vấn đề về thị lực. Phẫu thuật kéo dài dưới 30 phút và là phương pháp phổ biến nhất trên toàn thế giới. Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi quyết định phẫu thuật.
Cách phòng chống tật khúc xạ
Để phòng chống tật khúc xạ, chúng ta cần chủ động chăm sóc và bảo vệ đôi mắt bằng cách:
- Đi khám mắt định kỳ 6 tháng/lần, đặc biệt là với những người đã mắc các tật khúc xạ.
- Xây dựng thói quen sống và sinh hoạt lành mạnh, bao gồm thay đổi môi trường học tập và làm việc đủ ánh sáng, điều chỉnh khoảng cách khi đọc sách hoặc sử dụng các thiết bị điện tử.
- Thực hiện quy tắc 20-20-20 để mắt được nghỉ ngơi sau khoảng thời gian làm việc hoặc học tập. Đó là sau 20 phút làm việc với thiết bị điện tử, nghỉ ngơi 20 giây và nhìn xa 20 feet (xấp xỉ 6m).
- Tạo thói quen học đúng tư thế và kiểm soát thời gian sử dụng thiết bị điện tử đối với trẻ nhỏ.
- Dinh dưỡng hợp lý, bao gồm các thực phẩm giàu vitamin A và các khoáng chất có lợi cho mắt.
Khi gặp những triệu chứng liên quan đến tật khúc xạ, hãy nhanh chóng đến các cơ sở y tế chuyên khoa mắt để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời.
