Tác giả: Bác sĩ Nguyễn Bình Dương – Chuyên gia chăm sóc IVF tại Bệnh viện Hồng Ngọc
Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể chống lại các tác nhân gây hại. Hệ miễn dịch là một phần không thể thiếu trong sự tồn tại của mọi sinh vật.
Trong quá trình điều trị vô sinh và hiếm muộn, vai trò của hệ miễn dịch là vô cùng quan trọng. Vậy xét nghiệm miễn dịch cần thiết như thế nào? Chúng tôi sẽ giải đáp những thắc mắc đó trong bài viết dưới đây…
Hiếm muộn do miễn dịch và nguyên nhân của nó
Hệ miễn dịch có khả năng phân biệt những tác nhân lạ và quen thuộc. Nó chống lại những tác nhân lạ bằng nhiều cách, bao gồm cơ chế miễn dịch dịch thể và miễn dịch qua trung gian tế bào. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hoạt động quá mức của cơ chế miễn dịch có thể gây bệnh. Một số trường hợp hiếm muộn cũng có nguồn gốc từ hệ miễn dịch.
Theo một số tác giả, tỷ lệ hiếm muộn do miễn dịch có thể lên tới 20%. Hiếm muộn do miễn dịch thường được coi là “vô sinh chưa rõ nguyên nhân” do hạn chế về kiến thức và kỹ thuật chẩn đoán.
Các xét nghiệm miễn dịch có thể giúp chẩn đoán hiếm muộn do miễn dịch bằng cách phát hiện kháng thể gắn vào các cấu trúc quan trọng của hệ sinh dục như trứng, tinh trùng hoặc phôi. Những kháng thể này có thể gây ngăn chặn quá trình thụ tinh, phát triển thai và gây sẩy thai. Nhóm phụ nữ có nguy cơ cao gặp vấn đề này thường thuộc các nhóm sau:
- Gia đình hoặc bản thân có tiền sử mắc các bệnh lý tự miễn như Lupus ban đỏ hệ thống, bệnh Hashimoto, viêm khớp dạng thấp…
- Đã thất bại nhiều lần trong việc thụ tinh trong ống nghiệm.
- Lạc nội mạc tử cung.
- Vô sinh chưa rõ nguyên nhân.
- Sẩy thai liên tiếp.
Những xét nghiệm miễn dịch để đánh giá hiếm muộn
Dưới đây là một số xét nghiệm thường được sử dụng để đánh giá hiếm muộn do nguyên nhân miễn dịch:
Xét nghiệm sau quan hệ tình dục (post-coital test)
Đây là một xét nghiệm để đánh giá sự có kháng thể kháng tinh trùng trong dịch sinh dục của người phụ nữ. Xét nghiệm sau quan hệ tình dục là một phương pháp đơn giản, an toàn và không xâm lấn.
- Xét nghiệm này được thực hiện sau khi cặp đôi có quan hệ tình dục trong vài giờ trước ngày dự kiến rụng trứng của người phụ nữ. Lúc này, lượng dịch cổ tử cung thuận tiện để tiến hành xét nghiệm.
- Sau khi thu thập được dịch cổ tử cung, dịch được thoa lên lam kính và quan sát vận động của tinh trùng trong môi trường này. Nếu đa số tinh trùng không có chuyển động, có thể nghi ngờ rằng các yếu tố miễn dịch của người phụ nữ đã ngăn chặn sự chuyển động và chức năng của tinh trùng.
Xét nghiệm sau quan hệ tình dục vẫn được tiến hành do tính đơn giản và an toàn. Tuy nhiên, giá trị của xét nghiệm này vẫn còn tranh cãi.
Xét nghiệm tìm kháng thể kháng tinh trùng (anti-sperm antibody)
Kháng thể kháng tinh trùng là những kháng thể được tạo ra để gắn vào tinh trùng, làm giảm hoặc ngăn chặn chức năng của chúng. Các kháng thể này có thể xuất hiện ở cả nam và nữ, và thường được tìm thấy trong máu, dịch tinh, trên thân tinh trùng và trong dịch cổ tử cung.
Xét nghiệm sau quan hệ tình dục giúp đánh giá kháng thể kháng tinh trùng trong dịch sinh dục của người phụ nữ. Tuy nhiên, hiện nay cũng có một số phương pháp tìm và đánh giá trực tiếp loại kháng thể này.
- Xét nghiệm máu để tìm kháng thể kháng tinh trùng IgG theo ELISA: Xét nghiệm này yêu cầu lấy mẫu máu và có thể được thực hiện cho cả nam và nữ. Nó đánh giá lượng kháng thể chống tinh trùng có trong máu (loại IgG, khác với loại IgA có trong dịch cổ tử cung).
Xét nghiệm đánh giá ngưng tụ tinh trùng
Xét nghiệm này đánh giá hiện tượng ngưng tụ của tinh trùng, khi các tinh trùng dính vào đầu hoặc đuôi của nhau hoặc các bộ phận khác. Khi tinh trùng bị ngưng tụ, số lượng và chức năng của chúng giảm. Nếu hiện tượng này vượt quá mức bình thường, nguyên nhân có thể là kháng thể kháng tinh trùng. Hiện nay, đã có phương pháp xét nghiệm MAR (mix agglutination test – test ngưng tụ hỗn hợp) được triển khai tại IVF Hồng Ngọc.
Xét nghiệm hoạt động tế bào diệt tự nhiên (NK)
Có hai quần thể tế bào diệt tự nhiên trong cơ thể, bao gồm tế bào diệt tự nhiên trong máu và tế bào diệt tự nhiên trong buồng tử cung (uNK). Tế bào diệt tự nhiên trong buồng tử cung có vai trò quan trọng trong quá trình làm tổ và phát triển thai giai đoạn đầu. Việc nghiên cứu sự quan hệ giữa hai quần thể tế bào NK này đang đang được tiếp tục.
Hiện tại, đã có nhiều phương pháp xét nghiệm để đánh giá hoạt động của tế bào diệt tự nhiên trong máu ngoại vi (PB NK). Tuy nhiên, việc đánh giá số lượng và chức năng của tế bào diệt tự nhiên trong buồng tử cung (uNK) vẫn gặp nhiều khó khăn. Do đó, việc xét nghiệm và khảo sát về tế bào NK trong điều trị hiếm muộn vẫn chưa được khuyến nghị.
Trên đây là một số xét nghiệm miễn dịch thường được sử dụng trên thế giới. Tuy nhiên, phạm vi và mức độ ứng dụng của các xét nghiệm này phụ thuộc vào từng trường hợp bệnh nhân cụ thể. Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề về các bệnh lý miễn dịch, hãy đến ngay cơ sở y tế phù hợp để được khám, tư vấn và điều trị.
