Xét nghiệm sinh hóa máu là gì?
Xét nghiệm sinh hóa máu là một phương pháp phân tích các chất hóa học trong huyết thanh (các chất điện giải, chất béo, glucose, protein…) để đánh giá chính xác về hoạt động của một số cơ quan và hệ thống quan trọng trong cơ thể, như gan, thận. Thông qua kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán và điều trị cho nhiều bệnh lý khác nhau. Xét nghiệm sinh hóa máu thường được tiến hành khi đang đói hoặc no, thường đi kèm với xét nghiệm công thức máu toàn bộ.
Ý nghĩa của xét nghiệm sinh hóa máu
Xét nghiệm sinh hóa máu có vai trò quan trọng trong đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát của người bệnh. Nó giúp kiểm tra chức năng của một số cơ quan quan trọng trong cơ thể, đặc biệt là gan và thận. Xét nghiệm này cũng giúp kiểm tra chức năng các tuyến nội tiết quan trọng như tuyến giáp, tuyến thượng thận. Ngoài ra, xét nghiệm sinh hóa máu còn có thể kiểm tra khả năng cân bằng nước và điện giải trong môi trường ngoại bào, hỗ trợ chẩn đoán bệnh lý và một số tình trạng y khoa khác. Nó cũng là cơ sở để so sánh các giai đoạn tiến triển của bệnh và chỉ định các phương pháp điều trị hiệu quả hơn trong tương lai.
Khi nào cần xét nghiệm sinh hóa máu?
Bác sĩ sẽ tư vấn cụ thể với người bệnh về thời điểm cần làm xét nghiệm sinh hóa máu sau khi thảo luận về bệnh sử cá nhân và gia đình. Tuy nhiên, nó thường được thực hiện trong hai trường hợp chủ yếu sau đây:
- Khám sức khỏe định kỳ.
- Cơ thể xuất hiện các dấu hiệu bất thường liên quan đến bệnh lý gan, thận, chẳng hạn như mệt mỏi, đi tiểu thường xuyên hoặc quá ít, buồn nôn, nôn mửa…
- Xuất hiện các triệu chứng bất thường nhưng không liên quan đến cơ chế gây bệnh, chẳng hạn như dấu hiệu mệt mỏi do mất máu mãn tính từ vết loét dạ dày tá tràng.
Các chỉ số xét nghiệm sinh hóa máu
Các chỉ số quan trọng trong xét nghiệm sinh hóa máu bao gồm:
1. Ure máu
Ure được tổng hợp ở gan và tham gia trực tiếp vào quá trình tiết nitơ của cơ thể. Quá trình sản xuất ure có thể bị ảnh hưởng bởi hàm lượng protein trong chế độ ăn uống, sự hấp thụ axit amin và peptit từ ruột sau khi bị xuất huyết đường tiêu hóa. Đối với những người bị suy thận hoặc mắc bệnh gan nặng, nồng độ ure máu có nguy cơ giảm xuống.
2. Creatinine
Creatinine được sản sinh từ creatine phosphate trong cơ. Xét nghiệm creatinine nhằm mục đích đánh giá chức năng thận. Tốc độ lọc cầu thận (GFR) và creatinine máu là mối quan hệ nghịch đảo, giảm một nửa GFR sẽ tương đương gấp đôi creatinine máu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, creatinine vẫn nằm trong phạm vi bình thường khi GFR giảm.
3. Chức năng gan
Xét nghiệm chức năng gan đánh giá sự kết hợp của các enzyme, phổ biến nhất là alkaline phosphatase (ALP), aspartate transaminase (AST), alanine aminotransferase (ALT) và gamma glutamyltransferase (GGT). Thông qua kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể kết luận về tình trạng tổn thương cơ quan (nếu có).
4. Bilirubin
Bilirubin là một sắc tố màu vàng được tạo ra trong quá trình phân hủy các tế bào hồng cầu. Bilirubin đi qua gan và được đào thải ra ngoài cơ thể. Nồng độ bilirubin cao hơn bình thường có thể là dấu hiệu về các vấn đề bất thường liên quan đến gan, ống mật hoặc tốc độ phá hủy hồng cầu.
Các chỉ số khác bao gồm protein máu, glucose, cholesterol, triglyceride, acid uric, canxi, phốt pho, natri, kali… Tất cả các chỉ số này đều phản ánh tình trạng sức khỏe và giúp chẩn đoán và điều trị các bệnh lý khác nhau.
Quy trình thực hiện xét nghiệm sinh hóa máu
Chuẩn bị
Người bệnh sẽ được hướng dẫn chi tiết trước khi tiến hành xét nghiệm, bao gồm:
- Có thể cần nín ăn uống (trừ nước) trong vài giờ trước khi xét nghiệm.
- Có thể yêu cầu ngừng dùng một số loại thuốc trước khi xét nghiệm để tránh ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng.
Các bước thực hiện
- Kỹ thuật viên hoặc điều dưỡng sẽ quấn một sợi dây thun quanh bắp tay để tạo áp lực cho các tĩnh mạch nổi rõ hơn.
- Làm sạch và khử trùng vùng da cần lấy máu.
- Đâm kim vào tĩnh mạch để lấy máu, lúc này người bệnh sẽ có cảm giác châm chích nhẹ.
- Máu được thu thập vào một ống nhỏ và được nhãn dán cùng với một số thông tin nhận dạng của người bệnh.
- Tháo dây thun và rút kim ra khỏi tĩnh mạch.
- Đặt một miếng băng nhỏ lên vị trí vừa tiếp xúc với kim tiêm.
- Mẫu máu được gửi đến phòng thí nghiệm để tiến hành kiểm tra.
Những lưu ý khi xét nghiệm sinh hóa máu
1. Tác dụng phụ
Xét nghiệm sinh hóa máu thường không gây tác dụng phụ, thông thường chỉ Xuất hiện một số dấu hiệu sưng đau nhẹ ở vị trí tiêm. Tuy nhiên, một số ít trường hợp cũng có thể gặp phải các triệu chứng sau:
- Khó chịu.
- Chảy máu.
- Bầm tím.
- Sưng tấy.
- Nhiễm trùng.
2. Xét nghiệm sinh hóa máu ở trẻ nhỏ
Đối với trẻ nhỏ, bác sĩ có thể sẽ lấy máu từ các mao mạch ở ngón tay hoặc ngón chân. Phụ huynh nên giải thích trước với trẻ về những gì sẽ xảy ra trong quá trình xét nghiệm để giảm bớt lo lắng, tăng khả năng hợp tác cho trẻ.
