Xơ gan mất bù: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Xơ gan mất bù là gì?

Bệnh gan mạn tính có thể dẫn đến xơ hóa và xơ gan. Xơ gan mất bù là giai đoạn nặng nhất của bệnh xơ gan, khi gan không còn khả năng phục hồi. Trạng thái này thường không có triệu chứng rõ rệt, khác với giai đoạn đầu khi gan vẫn còn bù. Khi xơ gan mất bù, các dấu hiệu đặc trưng bao gồm da vàng, cổ trướng, bệnh não gan, xuất huyết do vỡ tĩnh mạch. Trong giai đoạn đầu, bệnh nhân thường không nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào do gan vẫn hoạt động bình thường. Tuy nhiên, khi tiến triển đến giai đoạn mất bu, gan có thể gặp phải các vấn đề nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây ra xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù là giai đoạn nặng nhất của bệnh xơ gan, khi các tổn thương trong gan trở nên nghiêm trọng và ảnh hưởng đến hoạt động gan. Mọi tác động lên gan đều có thể gây tổn thương và cuối cùng dẫn đến xơ gan mất bù. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Tiêu thụ nhiều bia, rượu trong thời gian dài.
• Viêm gan virus B hoặc viêm gan virus C mạn tính.
• Tích tụ chất béo trong gan.
• Tích tụ sắt trong gan.
• Tích tụ đồng trong gan.
• Rối loạn hoạt động ống dẫn mật.
• Bệnh gan tự miễn.
• Tổn thương đường mật.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc, chẳng hạn như Methotrexate.

Triệu chứng của xơ gan mất bù

Trong giai đoạn đầu, xơ gan thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, khi tiến triển đến xơ gan mất bù, bệnh nhân có thể nhận biết qua một số dấu hiệu rõ rệt như:

• Da vàng.
• Mệt mỏi.
• Suy cân.
• Dễ chảy máu và bầm tím.
• Cổ trướng (bụng đầy do tích tụ dịch).
• Sưng chân do phù mắt.
• Lú lẫn, nói lắp hoặc buồn ngủ.
• Buồn nôn.
• Chán ăn.
• Lòng bàn tay đỏ.
• Tinh hoàn bị thu nhỏ.
• Ngứa ngáy bất thường.
• Giãn tĩnh mạch.

Chẩn đoán xơ gan mất bù

Thường thì bác sĩ sẽ chẩn đoán xơ gan mất bù khi bệnh nhân bắt đầu có các triệu chứng như da vàng hoặc rối loạn tâm thần. Trước đó, bác sĩ sẽ đặt một số câu hỏi để kiểm tra, bao gồm:

• Triệu chứng cụ thể.
• Tiền sử bệnh gan trước đó.
• Biến chứng của bệnh gan.
• Kết quả nội soi trước đó.
• Các triệu chứng nghiêm trọng (nếu có): nhiễm trùng, sốt, khó tiểu, khó thở, ho, đau hoặc sưng khớp, phát ban.
• Thói quen đại tiện: phân đen…
• Du lịch nước ngoài gần đây.
• Triệu chứng đau bụng hoặc sưng bất thường.
• Thói quen uống rượu từ trước đến thời điểm khám.
• Các loại thuốc đang sử dụng.

Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán thông thường được áp dụng cho tình trạng xơ gan mất bù:

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các chỉ số máu như số lượng tiểu cầu, thời gian đông máu và albumin máu.
• Siêu âm: Phát hiện dịch trong bụng, xơ gan, tĩnh mạch cửa giãn, lách to, và có thể nhìn thấy khối u trong trường hợp ngoại viến ung thư gan.
• Nội soi dạ dày: Phát hiện tĩnh mạch giãn tại dạ dày và thực quản. Nội soi cũng hỗ trợ điều trị phòng ngừa chảy máu do vỡ tĩnh mạch thực quản.

Các biến chứng của xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù là tình trạng cần được cấp cứu khẩn cấp và chăm sóc tích cực, và đôi khi bệnh nhân phải chuyển trực tiếp đến giai đoạn ghép gan. Nếu bệnh không được điều trị kịp thời, có thể gây ra một loạt các biến chứng nghiêm trọng, tăng nguy cơ tử vong, bao gồm:

• Xuất huyết do vỡ tĩnh mạch: trong thực quản, dạ dày hoặc tá tràng. Hiếm gặp do vỡ búi giãn ở ruột non hoặc đại trực tràng.
• Cổ trướng.
• Viêm phúc mạc tự phát do vi khuẩn.
• Bệnh não gan.

Cách điều trị xơ gan mất bù

Xơ gan mất bù là một rối loạn phức tạp ảnh hưởng đến nhiều hệ thống trong cơ thể, đòi hỏi phải tiếp cận đặc biệt để quản lý tối ưu ngay từ khi bệnh nhân nhập viện. Tình trạng này có nhiều lựa chọn điều trị khác nhau, tuy nhiên, trong giai đoạn muộn, ghép gan luôn là phương án được ưu tiên.

Quá trình ghép gan được thực hiện bằng cách sử dụng một phần hoặc toàn bộ cơ quan từ người hiến tặng. Gan có khả năng tái tạo, cho phép bệnh nhân hoàn toàn nhận gan từ người hiến còn sống. Sau đó, cả gan được ghép và gan mới sẽ tái sinh trong vài tháng.

Phương pháp điều trị:

• Hằng ngày, bệnh nhân cần kiểm tra lượng nước mình đang giữ trong cơ thể để xác định có bị mắc phải giữ nước trong bệnh xơ gan không.
• Điều trị nguyên nhân gây bệnh nếu có: điều trị thuốc đặc hiệu cho viêm gan virus B, C, ngừng uống bia rượu…
• Điều trị các triệu chứng: Sử dụng thuốc lợi tiểu khi có phù hoặc cổ trướng.
• Điều phòng xuất huyết tiêu hóa do vỡ tĩnh mạch.

Phòng ngừa xơ gan mất bù

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với các bệnh gan mạn tính, trong đó có xơ gan mất bù, là loại bỏ hoặc vô hiệu hóa nguyên nhân gây tổn thương gan kéo dài. Việc kiềm chế nguyên nhân thành công có thể ngăn chặn hoặc ít nhất làm chậm sự tiến triển nghiêm trọng của bệnh. Một số giải pháp hữu ích bệnh nhân nên lưu ý như sau:

• Từ bỏ hoàn toàn rượu bia.
• Kiểm soát cân nặng hợp lý, tránh thừa cân, béo phì.
• Sử dụng thuốc cẩn thận để tránh gây độc gan.
• Tránh sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID).
• Tiêm phòng để tránh tổn thương cấp tính do virus.
• Kiểm soát đái tháo đường.
• Quan hệ tình dục an toàn.
• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh với thực phẩm giàu chất xơ (rau củ quả, trái cây), chất béo có lợi từ dầu thực vật, cá, hạch…
• Duy trì thói quen tập thể dục đều đặn.
• Kiểm tra gan thường xuyên để phát hiện sớm các tổn thương bất thường, từ đó áp dụng phương pháp điều trị kịp thời.